Wikipedia jest jedyną spośród pierwszej dwudziestki najczęściej odwiedzanych stron internetowych, która nie śledzi swoich użytkowników, nie wyświetla reklam ani nie należy do dużego koncernu. Jej właścicielami są jej twórcy: najczęściej anonimowi internauci.
Również w Polsce Wikipedia należy do najpopularniejszych stron internetowych, w tym w kategorii edukacja jest absolutnym liderem. Warto aby każdy z nas docenił możliwości tego serwisu i uświadomił sobie korzyści jakie przynosi bardziej kreatywne jego wykorzystanie zarówno w pracy jak i nauce. Nie jest to źródło naukowe, ale potężny zasób informacji - liczący ponad 1,2 mln haseł, z której możemy skorzystać i przetworzyć w wiedzę.
Polskojęzyczna wersja Wikipedii jest pod względem ilości haseł w czołówce wersji narodowych - czwartą największą na świecie po angielskiej, niemieckiej i francuskiej, zaś między innymi przed wersjami: włoską, chińską, niderlandzką i hiszpańską. Polscy wikipedyści należą do najbardziej aktywnych. Ciekawostką jest to, że powstają również wersje lokalne Wikipedii, m.in w języku baskijskim, czy kaszubskim. W tej ostatniej jest już ponad 5000 haseł.
To nie jest zwykła encyklopedia, jak te, które stawia się za wzór działalności encyklopedycznej. To nie tylko hasła, ale i coraz bogatsze media (animacje, zdjęcia, filmy, utwory dźwiękowe, itp.), dzięki czemu Wikipedia zdobywa coraz więcej odbiorców.
Korzystanie z zasobów Wikipedii
Natura wiedzy zmienia się. Dzięki Internetowi i rozwojowi technologii umożliwiającej dostęp do sieci, zyskaliśmy dostęp do zewnętrznych zasobów wiedzy w Internecie, z których możemy skorzystać zawsze gdy potrzebujemy coś sprawdzić.
Treści merytoryczne Wikipedii mogą stanowić podstawę do wizualizacji i utrwalania wiedzy przy pomocy innych narzędzi i aplikacji dostępnych bezpłatnie w sieci. Możemy wykorzystywać jej hasła wraz z wizualizacjami w przygotowywaniu prezentacji i opracowań. Tworzymy dzięki niej treści, które następnie wykorzystujemy w nauce i w pracy.
Poprawianie Wikipedii
Wikipedia to dzieło społeczności internautów. Może się okazać, że niektóre hasła nie są dostatecznie dobrze opracowane. Co wtedy? Można je zmienić! Zamiast narzekać, że coś jest napisane w sposób niepoprawny lub niedoskonały, bez najmniejszych problemów można dane zagadnienie edytować, rozbudowywać, ulepszać. I każdy może to zrobić. Wskazówki dla początkujących Wikipedystów są tutaj: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki
Jednym z ciekawszych przykładów działań "naprawczych" jest projekt „Wiki-Ekonomia. Edukacja ekonomiczna z wykorzystaniem Wikipedii”, prowadzony przez Think Global we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim. Może on zainteresować zwłaszcza zajmujących się tematyką ekonomiczną. Lista 800 poprawionych w dwóch edycjach projektu haseł dostępna jest na stronie projektu w Wikipedii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Projekty_instytucjonalne/Wiki-Ekonomia. Jest to zasób treści ekonomicznych, z których można korzystać swobodnie dzięki opisanej wyżej licencji CC-BY-SA. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby podobne projekty „naprawcze” rozwijać i w innych dziedzinach nauki.
Poszanowanie praw autorskich
Na koniec jeszcze coś dla miłośników CTRL C i CTRL V (kopiuj – wklej). Treści Wikipedii oznaczone są licencją Creative Commons CC-BY-SA (uznanie autorstwa, na tych samych warunkach). Pełna treść licencji dostępna jest pod linkiem: https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.pl. Jakie dzięki temu mamy prawa?
Licencja CC-BY-SA oznacza, że:
- możemy dzielić się (kopiować, używać i rozpowszechniać) daną treść w dowolnym medium i formacie;
- możemy dowolnie przerabiać tę treść (remiksować, zmieniać, tworzyć nową na jej bazie);
- możemy powyższe czynić dla dowolnego celu, także komercyjnego;
- jeśli już skorzystamy z opublikowanej i oznaczonej taką licencją treści, tego prawa nie można nam odwołać, nawet jeśli twórca tej treści ją usunie.
Ale to są także pewne obowiązki:
utwór i jego autora należy odpowiednio oznaczyć [uznanie autorstwa - BY] - przy czym nie mamy narzuconego żadnego sposobu, w jaki dokonamy takiego oznaczenia;
każda inna osoba będzie mogła z naszego utworu korzystać na tych samych warunkach [SA], z jakich my skorzystaliśmy z danej treści Wikipedii. Inaczej mówiąc nasz utwór również musi być z taką samą licencją;
Inaczej mówiąc zawsze rezultat naszej pracy powinien być oznaczony taką samą licencją Creative Commons: CC-BY-SA (najlepiej wraz z podaniem linku do treści licencji podanego wyżej).
***
Wykorzystanie Wikipedii w nauce i pracy jest już dość powszechne. Encyklopedia ta w swojej formie jest narzędziem ciekawym, bogatym, bardziej multimedialnym, aktualizowanym i wykorzystującym wiedzę i umiejętności setek (tysięcy) osób na całym świecie. Każdy z nas może współtworzyć jej zasoby - zbiorowa siła umysłów ma olbrzymi potencjał. Warto przy tym też znać i stosować się do zasad korzystania z niej - zarówno jeśli pobieramy z niej dane, ale również gdy modyfikujemy.
(Notka o autorze: Marcin Polak jest twórcą i redaktorem naczelnym Edunews.pl, zajmuje się edukacją i komunikacją społeczną, realizując projekty społeczne i komercyjne o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Jest również członkiem grupy Superbelfrzy RP).